Cukrzyca ciężarnych (GDM) komplikuje około 1-14% wszystkich ciąż.
Co ważne, liczba ta zwiększa się wraz ze wzrostem częstości występowania otyłości wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym. GDM powiązano z krótkoterminowymi i długoterminowymi niepożądanymi skutkami zdrowotnymi zarówno dla matki jak i potomstwa.
Kobiety z cukrzycą ciążową mają zwiększone ryzyko zachorowalności okołoporodowej i znacznie podwyższone ryzyko wystąpienia upośledzonej tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2 w kolejnych latach po ciąży.
Dzieci kobiet z cukrzycą ciążową są bardziej narażone na otyłość i upośledzenie tolerancji glukozy oraz wystąpienie cukrzycy w okresie dzieciństwa i wczesnej dorosłości.
Ponadto istnieją dowody z badań in vivo oraz na zwierzętach, które wskazują, że hiperglikemia matki zaburza embriogenezę już przed etapem implantacji zarodka.
Prawidłową ciążę, zwłaszcza trzeci trymestr, charakteryzuje metaboliczny brak homeostazy matczynych lipidów i glukozy, co indukuje oporność na insulinę i hiperinsulinemię. Chociaż dokładne mechanizmy nie są jeszcze poznane, nieprawidłowe wydzielanie insuliny odgrywa kluczową rolę w patofizjologii GDM.
Kobiety, które rozwinęły GDM mają zaburzoną zdolność do adaptacji zwiększonej insulinooporności charakterystycznej dla późnej ciąży, przede wszystkim podczas III trymestru.
Problemy metaboliczne związane z okresem ciąży ujawniają predyspozycje do metabolicznych zaburzeń gospodarki glukozy u niektórych kobiet. Większość kobiet z cukrzycą ciążową wykazuje dysfunkcje komórek β na tle przewlekłej insulinooporności, na którą nakłada się dodatkowo insulinooporność indukowana ciążą. Czynniki, które przyczyniają się do rozwoju insulinooporności lub względnego niedoboru insuliny przed i w trakcie ciąży mogą mieć szkodliwy wpływ na okres ciąży i mogą być czynnikami ryzyka wystąpienia cukrzycy ciążowej.
W ciągu ostatnich lat, zwiększyła się liczba badań dotyczących zidentyfikowania czynników ryzyka cukrzycy ciążowej, w części zależnych od narastającej pandemii cukrzycy i otyłości na świecie.
Czynniki ryzyka wystąpienia hiperglikemii w ciąży można podzielić na genetyczne (niemodyfikowalne) i modyfilowalne. Do tych drugich należą m.in. aktywność fizyczna, dieta, palenie papierosów oraz masa ciała.
Udowodniono, że aktywność fizyczna przed i/lub w czasie ciąży wiąże się z obniżonym ryzykiem wystąpienia GDM. Efekt ten wydaje się zwiększać wraz ze wzrostem intensywności i czasu poświęcanego na aktywność fizyczną.
Co więcej, kilka badań dostarczyło dowodów sugerujących wpływ diety zarówno przed i w trakcie ciąży na ryzyko wystąpienia GDM. Dla przykładu, wnioski z niektórych badań sugerują, że spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych może mieć działanie ochronne przeciwko nietolerancji glukozy w ciąży, a wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczów nasyconych może sprzyjać insulinooporności.
Ogólne wzorce dietetyczne, w szczególności tzw. dieta zachodnia była związana ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia GDM.
Nadmierna otyłość jest głównym dobrze scharakteryzowanym czynnikiem ryzyka cukrzycy ciążowej.
Liczne badania przeprowadzone w zróżnicowanych populacjach dowiodły zwiększonego ryzyka cukrzycy ciążowej wśród kobiet, które mają nadwagę lub otyłość w porównaniu do kobiet chudych lub z prawidłową masą ciała.
W metaanalizie przeprowadzonej na 20 badaniach opublikowanych w latach 1980 do 2006 ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej było około 2-, 3-, i 6-krotnie wyższe wśród kobiet z nadwagą, otyłością i poważnie otyłych, w porównaniu do kobiet z prawidłową masą ciała w ciąży. Ponadto w metaanalizie tej wykazano, że wyniki są niezależne od charakterystyki przeprowadzonych badań (data publikacji, lokalizacja badania czy rodzaj badania (prospektywne vs. retrospektywne).
Oprócz otyłości w ciąży, badania sugerują, że zmiana masy ciała, szczególnie znaczne jej zwiększenie w każdym okresie dorosłości przed ciążą, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej.
Odpowiednia dieta w istotny sposób pomaga zarówno zapobiegać rozwojowi insulinooporności i cukrzycy ciążowej jak i jest niezbędnym elementem terapii pacjentki z już rozpoznaną cukrzycą. Nieodłącznym elementem terapii jest edukacja ciężarnej w zakresie odpowiedniego odżywiania. Chcąc podzielić się elementami edukacji pacjentki Paleta Diet zaprasza na szkolenie „Cukrzyca ciężarnych – edukacja pacjentek i zasady postępowania w dietoterapii.”
 | Autor: dr n. o zdr. Patrycja Kłósek Przeczytaj kolejne artykuły naszego eksperta |